6 stycznia obchodzimy Objawienie Pańskie, zwane w Polsce potocznie świętem Trzech Króli. Skąd wziął się ten dzień i jak go obchodzono w naszym kraju?
Objawienie Pańskie, inaczej Epifania, to chrześcijańska uroczystość polegająca na czczeniu objawienia się Boga człowiekowi, a także obecności Boga w historii człowieka oraz uzdolnienie człowieka do rozumowego poznania Boga. W Kościele rzymskokatolickim jest to święto nakazane. Obchody 6 stycznia odwołują się do fragmentu z Ewangelii Mateusza, który opowiada o przybyciu mędrców do narodzonego w Betlejem Jezusa Chrystusa. Objawienie Pańskie należy do pierwszych świąt, które ustanowił Kościół.
Według chrześcijan, dzień ten jest pokłonem różnych grup społecznych i narodowościowych. Zaakcentowana w nim jest uniwersalność zbawienia, ponad wszelkimi podziałami. Właśnie stąd zwyczajowe przedstawienie Mędrców jako trzech, różniących się od siebie mężczyzn: młodego, starego i ciemnoskórego.
Zwyczaje z 6 stycznia
W Polsce i na świecie znanych było wiele zwyczajów i obrzędów, związanych ze świętowaniem dnia Objawienia Pańskiego. Dawniej przygotowywano np. ciasto z migdałem. Ten, kto go odnalazł w swoim kawałku, zostawał „migdałowym królem”. Dzieci chodziły od domu do domu z gwiazdą, otrzymując rogale zwane „szczodrakami”. Śpiewano przy tym kolędy o Trzech Królach. Według tradycji ludowej 6 stycznia był czasem kolędowania przebierańców, którzy odwiedzali sąsiadów z życzeniami pomyślności. Przebrani za Trzech Mędrców i inne postaci odtwarzali sceny przybycia do Betlejem. Współcześnie zwyczaj ten funkcjonuje w Sopotni Małej, gdzie kolędowanie trwa aż 3 dni!
Święcenie złota i kadzidła wykształciło się na przełomie XV i XVI wieku. Poświęcanym kadzidłem (czyli żywicą z jałowca) okadzano domy i obejście, co miało znaczenie symbolicznego zabezpieczenia go przed chorobami i nieszczęściami. W tym samym celu dotykano całej szyi poświęconym złotem. Od XVIII wieku upowszechnił się także zwyczaj święcenia kredy, którą na drzwiach wejściowych pisano litery: K+M+B oraz datę bieżącego roku. Litery te są skrótem od łacińskiego życzenia Christus Mansionem Benedicat (Niech Chrystus błogosławi temu domowi) albo skrótem imion trzech mędrców, przekazanych przez legendę średniowieczną: Kacpra, Melchiora i Baltazara.
W wielu miastach w Polsce, w tym w Pabianicach, organizuje się Orszaki Trzech Króli, czyli uliczne jasełka, połączone ze wspólnym kolędowaniem rodziców i dzieci. Są tworzone oddolnie przez mieszkańców miast, przy patronacie miejscowych biskupów i władz. W tym roku, ze względu na pandemię, niestety, nie będziemy mogli liczyć na tak huczne i kolorowe świętowanie…
