W Muzeum Miasta Pabianic odbyła się konferencja prasowa, na której przedstawiono wyniki badań archeologicznych prowadzonych w czasie remontu tramwajowego. Odkryto m.in. złoty pierścionek z rubinem z przełomu XVI/XVII wieku.
W zamku zgromadzili się dziś: prezydent Grzegorz Mackiewicz, czuwający nad remontem tramwajowym wiceprezydent Marek Gryglewski, prezes Rafał Sąciński z firmy przebudowującej centrum miasta PROGREG Infracity oraz kierownik badań archeologicznych Przemysław Muzolf.
W czasie spotkania zaprezentowano najciekawsze znaleziska, jak m.in. pieczęć małżeńską z XVIII-XIX wieku, monety, fragmenty naczyń czy – najcenniejszy zabytek – złoty pierścionek z rubinowym oczkiem z przełomu XVI/XVII wieku.
Badania archeologiczne w Pabianicach były jednymi z największych prowadzonych w ostatnim czasie w naszym regionie. Archeolodzy przebadali obszar około 17 tys. m2 (od ul. Strażackiej do ul. 3 Maja), czyli o połowę (8,5 tys. m2) więcej niż wynikało to z pierwotnej decyzji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Wszystkie prace prowadzone były od listopada 2020 do stycznia 2023 roku.
– Było to uciążliwe dla mieszkańców, ale była to jedyna możliwość, by odkryć i udokumentować pozostałości historii Pabianic. Prace budowlane niszczą to dziedzictwo, które jest później nie do odzyskania – powiedział archeolog Przemysław Muzolf. – Po badaniach zabytki zostaną przekazane do muzeum w Pabianicach. Na podstawie materiałów powstanie monografia opisująca aspekty życia mieszkańców i jak ta część miasta się rozwijała.
Na obszarze Starego i Nowego Miasta odkryto 200 obiektów archeologicznych (zabudowa murowana, doły posłupowe, jamy śmietniskowe, studnie, kanały, bruki kamienne, moszczenie dróg), które pochodzą od VI-V w p.n.e. do czasów współczesnych. Wydobyto około 70 tysięcy zabytków. Są to fragmenty naczyń ceramicznych (garnki, patelnie, misy, talerze), fragmenty kafli piecowych, kości zwierzęce, fragmenty naczyń szklanych (butelek, kieliszków, kufli), przedmioty żelazne (podkowy, groty bełtów, ostrogi, noże, sprzączki). Wydobyto około 1000 zabytków wydzielonych (monety, aplikacje, krzyżyki, naparstki).
Najliczniej reprezentowany jest okres związany z czasem funkcjonowania miasta. Jednak przed powstaniem miasta teren ten był wykorzystywany już w odległych czasach. Po obu stronach rzeki Dobrzynki odkryto pozostałości po osadnictwie pradziejowym. Najliczniej takie materiały wystąpiły na wysokości budynków muzeum, gdzie zarejestrowano niewielkie skupisko obiektów kultury pomorskiej z VI-V wieku p.n.e., które można interpretować jako zagrodę, gdzie gospodarowała jedna rodzina.
Dokonane odkrycia potwierdziły istnienie zabudowy dworskiej zlokalizowanej przy obecnej ul. Gdańskiej, gdzie znajdowały się: brama wjazdowa, stajnie i spichlerze oraz pomieszczenia o innej funkcji. Znaleziono relikty fundamentów budynków niepodpiwniczonych oraz jedną piwnicę. Z piwnicy wydobyto materiał datowany na XVII wiek i wskazujący, że została ona zniszczona w trakcie pożaru, który wybuchł w pierwszej połowie XVII wieku. Zniszczył on dużą część miasta, o czym wspominają źródła historyczne. Potwierdzono także zabudowania istniejące przy moście w postaci budynku mostowego oraz zabudowań gospodarczych widocznych na mapie z początku XIX wieku. Odsłonięto również kanał drewniany, widoczny także na tym planie.
Kolejne interesujące odkrycia nastąpiły na wprost Gdańskiej, gdzie na głębokości około 3 metrów odsłonięto konstrukcje drewniane będące zapewne pozostałością fosy widocznej na mapie Wincentego Pieniążka z 1796 roku. W dalszej części wykopu, na wysokości Starego Rynku odsłonięto najstarsze ślady związane z zabudową tej części miasta datowanych na XV wiek. Odsłonięto strefy gospodarcze: dwie studnie, jamy gospodarcze, śmietniskowe.
Istotne odkrycia dokonano przy skrzyżowaniu Zamkowej i Sobieskiego, gdzie odsłonięto pozostałości pierzei zabudowy pochodzącej z XVI wieku oraz dwie studnie miejskie, które można datować na XVII-XVIII wiek. Z kolei na Warszawskiej, od ulicy Sobieskiego do Konstantynowskiej, odsłonięto pozostałości bruków kamiennych drogi funkcjonującej od XVI do XVIII wieku oraz południową linię zabudowy ulicy wraz z jednym budynkiem. Na tym odcinku odsłonięto także fundamenty budynków z XIX wieku, które ukazują kolejne poszerzenie ulicy.
Z kolei po zachodniej stronie Dobrzynki, czyli obszarze Nowego Miasta, na długości około 160 metrów odsłonięto moszczenie traktu prowadzącego do mostu przy dworze. Moszczenie składało się z czterech poziomów belek. Najstarszy, datowany na XVII wiek, wykonany był z okrągłych bali o długości około 2,5 metra, z kolei najmłodszy poziom posiadał szerokość około 5 metrów i koniec jego użytkowania można określić na I połowę XIX wieku. Odkryty trakt w części zachodniej przed ul. Strażacką zakręca w kierunku południowo-zachodnim. Na tym odcinku odsłonięto także pozostałości wschodniego przyczółka drugiego mostu. Zachodni został zniszczony kanałami ciepłowniczymi wykonanymi w latach powojennych. Most ten widoczny jest na mapach z 1854 roku.
Odkryto dwa kanały odprowadzające wodę. Jeden na wysokości ul. Strażackiej, a drugi na wysokości ulicy św. Jana. Z tej części miasta pozyskano głównie materiały datowane od XVII wieku do XIX wieku.
Podczas wykonywanych nadzorów na ul. Warszawskiej przy kościele św. Floriana Męczennika odkryto cmentarz funkcjonujący w I połowie XIX wieku. W trakcie prac archeologicznych odkryto 160 grobów na powierzchni około 20 arów (2000 m2). Były to groby pojedyncze, ale w kilku przypadkach też pochówki podwójne, gdzie na trumnie dorosłej osoby składano trumnę z dzieckiem. Odkryte szczątki zostały poddane analizie antropologicznej przez dr Justynę Karkus. Niestety, ze względu na zły stan zachowania szczątków kostnych udało się opisać jedynie szczątki 119 osób, które należały do osób dorosłych, jak i dzieci. Przy pochowanych osobach odkryto pojedyncze krzyżyki, jak i całe różańce oraz płytki szklane, na których znajdowały się święte obrazki.
Badania archeologiczne w liczbach:
- 70.000 – tyle różnego rodzaju zabytków wydobyli z ziemi archeolodzy
- 25.000 – tyle ton ziemi ręcznie przekopali archeolodzy (to około 850 wywrotek ziemi)
- 17.000 – tyle metrów kwadratowych drobiazgowo przebadali archeolodzy
- 8.500 – tyle metrów kwadratowych przebadano dodatkowo ponad pierwotnie planowany zakres badań
- 160 – tyle grobów odkryto na dawnym cmentarzu na ul. Warszawskiej
- 2.500 – tyle lat temu na obszarze dzisiejszych Pabianic były już pierwsze ślady osadnictwa
