• Od 1 stycznia 2026 roku czeka nas rewolucja w pisowni.

    Zmiany obejmą zapis nazw mieszkańców miast, wsi, a nawet dzielnic. Od przyszłego roku nie będziemy więc już pabianiczanami, a Pabianiczanami. Według nowych zasad poprawnej polszczyzny zapis dużą literą dotyczyć będzie także nazw konkretnych miejsc, z których jeden człon stanowi słowo pospolite. Idąc na spacer na popularną Strzelnicę, udamy się do Parku Wolności, a nie jak do tej pory do parku Wolności. Podobnie będzie z Bulwarem im. Feliksa Kruschego czy znajdującym się na Starym Mieście Pomnikiem Niepodległości.

    W 2026 roku nie pójdziemy już do kina Tomi czy kina Helios, a kolejno do Kina Tomi i Kina Helios. Odwiedzać będziemy np. Restaurację Zielona Górka, Most imienia Karola Niczego, Kościół Najświętszej Marii Panny, Osiedle Bugaj czy Hotel Fabryka Wełny. A na wakacje pojedziemy na Półwysep Hel.

    W artykułach prasowych opisujących kolizje i wypadki czytać będziemy np. o sprawcy w Toyocie, zniszczonym Peugeocie czy uszkodzonym Audi. Dziennikarze pisać będą o tytule Honorowego Obywatela Miasta Pabianic, przyznanej Nagrodzie „Mistrz Mowy Polskiej” czy Nagrodzie Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe.

    Rewolucja językowa dotyczyć będzie także pisowni łącznej i rozłącznej. Cząstkę nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi będziemy zapisywać łącznie, bez względu na to, czy określenie występuje w stopniu równym, wyższym czy najwyższym, np. nienajlepszy, nienajprościej. Łącznie będziemy zapisywać także człon pół- (półzabawa, półnauka; półżartem, półserio). W założeniu nowej koncepcji jest także jednolita (co ważne, rozdzielna) pisownia cząstek -bym, -byś, -byście itd., gdy w zdaniu występują spójniki, np. „Myślę o tym, czy by nie wyjechać”. Konsekwentna pisownia łączna dotyczyłaby natomiast partykuły nie- z imiesłowami odmiennymi, np. niezachodzące słońce.

    Opinia polonisty

    Jak na zapowiadane zmiany patrzą specjaliścipoloniści i językoznawcy? O opinię zapytaliśmy Elżbietę Grobelak, nauczycielkę języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 15.

    Zasady, które obowiązują, w zakresie zapisu nazw, powstały na podstawie pracy naukowców i całego spektrum działań i obowiązują całe społeczeństwo. Tworzymy sobie oczywiście pewien język potoczny, ale uważam, że zasady poprawnej polszczyzny powinny istnieć w niezmienionej formie. Nie potrzebne utrudnienia. one związane z osobami, które zajmują się językiem zawodowo, badaczami. Uczniowie, studenci, wszyscy, którzy chcą mówić i pisać w poprawnej polszczyźnie, wzorują się przecież na normach obowiązujących do tej pory. ustalone zasady poprawnej polszczyzny i powinny one funkcjonować jak dotychczas. Jestem zdania, że takie zmiany nie potrzebne, ponieważ będą dotyczyć szerokiej grupy społecznej. W ogólnym uzusie łatwiej jest przekazywać wiedzę na podstawie sprawdzonych już przez lata reguł – powiedziała.

    Zdaniem polonistki nowości, które są wprowadzane, nie zawsze będą ułatwieniem. Będzie to utrudnienie dla szerokiej grupy odbiorców: nauczycieli, uczniów, wykładowców, studentów, a także dziennikarzy. Zmiany będą wpływać na proces wydawniczy i korektę. W zakresie zapisu wprowadzać będzie trzeba zmiany m.in. w szkolnych podręcznikach. 

    Jak podkreśliła Elżbieta Grobelak, o wiele ważniejsze dla użytkowania polszczyzny będzie to, aby używać jej poprawnie, pielęgnować ją, nie popełniać błędów w języku w takiej postaci, jaką znamy obecnie.

    Zasady obowiązujące

    Poniżej przedstawiamy zmiany zasad pisowni obowiązujące od 1 stycznia 2026 roku (źródło: Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, https://rjp.pan.pl/zmiany-pisowni).

    1. Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. WarszawianinZgierzaninOchociankaMokotowianinNowohucianinChochołowianin.  Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak:kitajec lub Kitajecjugol lub Jugolangol lub Angolżabojad lub Żabojadszkop lub Szkopmakaroniarz lub Makaroniarz.

    2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).

    3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym-byś-by-byśmy-byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

    4. Ustanowienie pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.

    5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowskiepoka zygmuntowskakoncert chopinowskikoncepcja kartezjańskafilozofia sokratejskadialogi platońskiewiersz miłoszowski. Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk) zakończone na -owy-in(-yn), –ów będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dziecipoezja miłoszowa lub poezja Miłoszowazosina lalka lub Zosina lalkajacków dom lub Jacków dom.

    6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do osoby będącej w połowie Polką, w połowie Francuzką).

    7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni: z łącznikiem, np. tuż-tużtrzask-praskbij-zabij; z przecinkiem, np. tuż, tużtrzask, praskbij, zabij; rozdzielnie, np. tuż tużtrzask praskbij zabij.

    8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:

    a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa HalleyaKometa Enckego;

    b) wprowadzenie pisowni wielką literą pierwszych członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu Morze MarmaraGóra TaborZatoka Karpentaria;

    c) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa PiłsudskiegoAleja RóżBrama WarszawskaPlac ZbawicielaPark KościuszkiKopiec WandyKościół MariackiPałac StaszicaZamek KsiążMost PoniatowskiegoPomnik Ofiar GettaCmentarz Rakowicki;

    d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma SłupskaKawiarnia LiterackaKsięgarnia NaukowaKino CharlieApteka pod OrłemBar FlisakHotel pod RóżąHotel CampanileRestauracja pod ŻaglamiWiniarnia BachusZajazd u KmicicaPierogarnia KrakowiacyPizzeria NapoliTrattoria Santa LuciaRestauracja VeganicTeatr RozmaitościTeatr Wielki;

    e) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników oraz wyrazów typu imienia) w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli NireńskiejNagroda NoblaNagroda PulitzeraNagroda TempletonaNagroda KiotoLiteracka Nagroda Europy Środkowej AngelusNagroda Artystyczna Miasta LublinNagroda Literacka GdyniaŚląska Nagroda JakościNagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy TorańskiejNagroda Wielkiego KalibruMistrz Mowy PolskiejAmbasador PolszczyznyHonorowy Obywatel Miasta Krakowa.

    9. W zakresie pisowni prefiksów:

    a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;

    b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni z wyrazami zapisywanymi małą literą cząstek takich jak super-ekstra-eko-wege-, mini-maksi-midi-mega-makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np. miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini; superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super; ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra; ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.

    10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartystanibygotyknibyludowynibyorientalnynibyromantycznie; nibybłonanibyjagodanibykłosnibyliśćnibynóżkinibytorebkaquasiopiekunquasinauka, quasipostępowyquasiromantycznie,

    przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polakquasi-Anglia.

    11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatnynieautorskiniebanalnynieczęstynieżyciowy; niemiłyniemilszynienajmilszy; nieadekwatnieniebanalnienieczęstonieżyciowo; nielepiejnieprędzejnienajlepiejnienajstaranniej.

    Niestety, dla niektórych to czarna magia będzie…

    Udostępnij

    This will close in 0 seconds