Dziś (30 grudnia) obchodzimy 120. rocznicę urodzin pabianiczanina Eugeniusza Sylwestra Wyrwickiego, wybitnego majora i pilota Wojska Polskiego. Zmarł w 1940 roku w wyniku odniesionych ran w powietrznej walce o Francję.
Eugeniusz Wyrwicki urodził się w 1901 roku w Pabianicach jako syn szewca ze Starego Rynku Jakuba i matki Weroniki z domu Rydwińskiej/Rytywińskiej. O jego dzieciństwie wiadomo niewiele. Szkołę średnią ukończył w Łodzi. W 1918 jako członek drużyny harcerskiej wraz ze swoim starszym bratem Dobrosławem i kolegami brał udział w rozbrajaniu pruskich żołnierzy. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył jako ochotnik WP. Brał udział w II Powstaniu Śląskim. Podczas, gdy on podążał drogą wojskową, jego brat wybrał studia. Eugeniusz tak bardzo kochał lotnictwo, że z wraków samolotów z I wojny światowej zbudował własny. Miał przelecieć nim 20 metrów, rozbić się i odnieść rany, które jednak nie zniechęciły go do szybowania po niebie.
W 1923 roku ukończył Szkołę Podchorążych w Warszawie. 2 lipca został mianowany przez prezydenta RP podporucznikiem ze starszeństwem i rozpoczął służbę w 32. pułku piechoty. Ukończył Niższą, a następnie Wyższą Szkołę Pilotażu. Oficerem dyplomowanym został po ukończeniu dwuletniego kursu Wyższej Szkoły Wojennej. W 1925 roku Wyrwicki został przeniesiony do korpusu oficerów aeronautycznych i wcielony do 6. pułku lotniczego we Lwowie. Od 1928 roku służył w 3. pułku lotniczym w Poznaniu.
Superprodukcja filmowa
i katastrofa na planie
W 1929 roku Wyrwicki wziął udział w zdjęciach filmowych do filmu pt. „Gwieździsta eskadra”. Ta superprodukcja międzywojnia była wtedy najdroższą w historii i pierwszą o tematyce lotniczej. Pabianiczanin uczestniczył w zdjęciach walk powietrznych. Nie wszystko poszło jednak tak, jak powinno…
12 listopada w czasie jednej z filmowych walk doszło do katastrofy. Na wysokości około 800 metrów Eugeniusz uderzył podwoziem o prawe górne skrzydło samolotu pilotowanego przez por. pil. Jana Bilskiego. W wyniku tej kolizji maszyna Bilskiego runęła na ziemię. Pilot oraz obserwator nie posiadali spadochronów. Bilski i ppor. Feliks Szczęsny Lipiński zginęli. Wyrwicki wylądował przymusowo w Krzyżownikach. Wyszedł z tego bez szwanku…
Warszawski wykładowca
W latach 1931-1933 był słuchaczem XII Kursu Normalnego w warszawskiej Wyższej Szkole Wojennej. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera dyplomowanego został przydzielony do Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1934 roku objął dowództwo 113. eskadry myśliwskiej 1. pułku lotniczego. W 1935 roku ukończył kurs dowódców eskadr, a w 1936 zdał dowództwo eskadry. Wykładał taktykę lotnictwa myśliwskiego w Wyższej Szkole Lotniczej.
Pierwszy taki system
wojenny na świecie
Od czerwca 1939 roku Wyrwicki był szefem sztabu Brygady Pościgowej. Był jednym z twórców systemu wczesnego ostrzegania dla Brygady. Umożliwiał on naprowadzanie na niemieckie samoloty dokonujące ataków na Warszawę i był pierwszym, którego użyto na świecie. Ten pionierski system z powodzeniem wykorzystywano w czasie bitwy o Anglię.
W pierwszych dniach września należał do sztabu Brygady Pościgowej. 17 września Wyrwicki przewiózł z lotniska Petlikowice koło Buczacza do Warszawy rozkazy Naczelnego Wodza dla dowództwa obrony miasta. Wykonywał loty łącznikowe do Modlina, gdzie zrzucał środki opatrunkowe.
W obliczu kapitulacji Warszawy opuścił stolicę i dotarł do Węgier. Po przedostaniu się do Francji został instruktorem. Mianowany dowódcą polskiego podwójnego klucza frontowego nr 7, wchodzącego w skład francuskiego II/10 dywizjonu myśliwskiego.
Śmierć w walce
7 czerwca 1940 roku 11 samolotów francusko-polskiego dywizjonu wystartowało z Bernay na patrol i atakowanie napotkanych przypadkiem samolotów nieprzyjaciela. Około godz. 6.30 natknęli się na dużą liczbę maszyn nieprzyjaciela. Wskutek ataku Niemców dywizjon został rozproszony. Po – mjr Wyrwicki, ppor. Dudwał, ppor. Poniatowski i ppor. Radomski – zostali sami. Dudwał zginął, gdy siła wybuchu jego samolotu wyrzuciła go z kabiny. Spadł na ziemię, nie otwierając spadochronu. Wyrwicki i Poniatowski zostali ranni, lądowali przymusowo. Trafili do szpitala. Radomski był jedynym Polakiem, który wrócił z tej walki. Widząc zestrzelenie pierwszego polskiego samolotu, postanowił się wycofywać.
Major Eugeniusz Wyrwicki zmarł 7 czerwca w szpitalu w Rouen. Został pochowany na cmentarzu wojennym w d’Auberive nad Marną (grób nr 284). Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Polową Odznaką Pilota, Krzyżem Wojennym, a pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Był żonaty z Felicją, z którą miał córkę Zofię i syna Bogumiła. Mieszkali na Polach Mokotowskich, a później w wybudowanym domu na Okęciu. Jego syn Bogumił Wyrwicki brał udział w powstaniu warszawskim, zginął w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.
źródła: wikipedia.pl, niebieskaeskadra.pl,
prezentacja multimedialna Jakuba Wyrwickiego dostępna pod linkiem: https://www.slideserve.com/phila/jakub-wyrwicki
Foto: niebieskaeskadra.pl
